De molen Eva is volledig maalvaardig en heeft twee koppels 17der maalstenen op windkracht met een complete gortpellerij bestaande uit twee pelstenen, een zeverij en een waaierij. Daarnaast is er een koppel 15der maalstenen met elektrische aandrijving uit de jaren dertig van de vorige eeuw en een oude walsstoel die elektrisch wordt aangedreven door middel van een elektromotor op de begane grond met diverse drijfriemen en drijfwielen.
De molen is op zaterdagmiddagen van 13.30 tot 17.00 uur geopend en bij voldoende wind in werking. Er is koffie en thee te krijgen. Verder kan de molen op afspraak worden bezocht. De toegang is gratis.
U kunt een rondleiding en uitleg over de molen krijgen van een van de vrijwillige molenaars. Ook over de teloorgegane vlascultuur van Noord Groningen wordt verteld. Op de 1e en 2e zolder is een permanente expositie van boeren maalstoelen handmolentjes en landbouw handgereedschappen.
EVA TOEN
Reeds voor het jaar 1600 stond op de plaats waar nu ‘Eva’ staat, een standerdmolen. Om de productie van het molenaarsbedrijf te kunnen vergroten werd in 1818 de standerdmolen door een grote molen vervangen.
Deze nieuwe molen werd een achtkante bovenkruier met stelling en een vlucht van 78 voet, gedekt met riet. De benodigde zware gebinten en andere houten onderdelen waren afkomstig van de poldermolen “Eva” die met haar collega “Adam” ten noorden van Bedum heeft gestaan. Daarvan getuigt het stichtingssteentje dat toen in het stenen onderstuk werd ingemetseld.
1890: Eva in brand
Op 29 december 1890 ging de Eva door brand grotendeels verloren. Op het vrijwel onbeschadigde muurwerk werd een nieuw achtkant herbouwd door molenmaker Christian Bremer uit Middelstum. In twee opzichten werd deze nieuwe molen een unicum. De wieken kregen roeden met zelfzwichting en de kap kreeg zelfkruiing. Beide vindingen waren van oorsprong Engels. De roeden werden voorzien van kleppen die automatisch tijdens het draaien konden openen en sluiten waardoor de molen veel gelijkmatiger draaide. De zelfkruiing bevond zich middels een apart molentje achter op de kap. De zelfkruiing heeft in Nederland niet veel opgang gemaakt, maar de zelfzwichting is van hieruit een zegetocht door vooral de noordelijke provincies begonnen. Enige jaren later verdween de zelfkruiing weer van de molen Eva.
Van particulier bezit naar gemeentebezit
In de jaren dertig van de vorige eeuw kwam de windkracht wat in onbruik door een elektrisch aangedreven koppel maalstenen op de eerste zolder. In de jaren veertig begon het verval. Omstreeks 1950 verdween de laatste vaste molenaar en de eigenaar wilde een sloopvergunning aanvragen. Zover kwam het niet, aangezien de gemeente Usquert de molen met de omliggende gebouwen kocht. De huidige eigenaar is de gemeente Het Hogeland, waar Usquert nu onder valt.
Restauraties
In de jaren 1953-1956 werd de molen gerestaureerd door molenmaker J.D. Medendorp uit Zuidlaren. Helaas werden de zelfzwichtende roeden toen vervangen door zeilroeden. Op 25 augustus 1956 werd de molen weer in gebruik gesteld. In het begin van de tachtiger jaren werd, mede als gevolg van het ontbreken van vaste molenaars, opnieuw een restauratieplan opgesteld waaruit in 1982 molenmakerij Dunning, voorheen Bremer, opdracht kreeg de molen te restaureren. Op zaterdag 5 mei 1984 werd de molen opnieuw feestelijk in gebruik genomen. Vrijwillige molenaars werden aangesteld en bijna wekelijks draaide de molen en werd er gemalen. In 2000 bracht molenmaker Dijkstra uit Sloten verbeteringen aan kruiwerk en kap aan. Tevens werden diverse aangetaste balken in het onderachtkant aangelast d.m.v. glasfiberstaven en mortel.